Η ενδομητρίωση είναι μια πάθηση κατά την οποία ενδομήτριο αναπτύσσεται σε περιοχές έξω από τη μήτρα, δηλαδή στα όργανα της κοιλιάς και της λεκάνης. Στις περιοχές αυτές αναπτύσσονται εστίες ή οζίδια ή κύστεις. Η ενδομητρίωση εμφανίζεται τις περισσότερες φορές:
• Στις ωοθήκες (ενδομητρίωμα ή σοκολατοειδής κύστη)
• Στη μήτρα ή τους συνδέσμους της
• Στο έντερο, στην ουροδόχο κύστη, στον κόλπο
• Στο περιτόναιο
• Σε απομακρυσμένα όργανα όπως το διάφραγμα και τον πνεύμονα.
• Στα τοιχώματα της κοιλιάς μετά από χειρουργικές επεμβάσεις
Η ενδομητριωτική βλάβη μοιάζει ιστολογικά με το ενδομήτριο, και κατά την διάρκεια της περιόδου παράγει και αυτή μικρές ποσότητες αίματος όπως και η μήτρα. Αυτές οι μικρές ποσότητες αίματος είναι η ανώμαλη συμπεριφορά της ενδομητρίωσης όπου δημιουργεί όλες τις παθολογικές βλάβες της νόσου. Με αυτόν τον μηχανισμό με την πάροδο των μηνών μπορεί να δημιουργηθούν σοκολατοειδείς (ενδομητριωσικές) κύστεις στην ωοθήκη, οι οποίες φέρουν αιματηρό περιεχόμενο. Ακόμα μπορεί να δημιουργηθούν βλάβες στην επιφάνεια του περιτοναίου με κόκκινες λευκές ή καφέ εστίες ή άλλες βλάβες πίσω από το περιτάναιο (στο έντερο, στην ουροδόχο κύστη, στον κόλπα) σαν μικρά ογκίδια (ενδομητριωσικοί όγκοι) οι οποιοι ειναι ιδιαίτερα επώδυνοι.
Πρόκειται για νόσο , η οποία αφορά κυρίως νέες γυναίκες 20 εώς 35 ετών – άρα πρόκειται για μία κατάσταση η οποία θέτει σε κίνδυνο την γονιμότητα της.
Αιτιολογία
Η παθογένεση της ενδομητρίωσης δεν είναι γνωστή , αν και αναπτύχθηκαν αρκετές θεωρίες απέτυχαν να την ερμηνεύουν πλήρως. Φαίνεται να υπάρχουν προδιαθεσικοί κληρονομικοί παράγοντες οι οποίοι σε συνδυασμό με ανοσολογικούς και περιβαντολογικούς παράγοντες έχουν σαν αποτέλεσμα την δημιουργία ενδομητριωσικών εστιών έξω από την μήτρα, σε άλλους χώρους της κοιλιακής χώρας της γυναίκας.Κατά μια άλλη θεωρία , αίμα κατά την περίοδο πέφτει μέσω των σαλπίγγων στην κοιλιακή χώρα, οπότε γίνεται εμφύτευση αυτών των κυττάρων του ενδομητρίου.
ΔιάγνωσηΗ διάγνωση της ενδομητρίωσης γίνεται μονο χειρουργικά . Ακούγεται ακραίο να οδηγηθεί μία γυναίκα στο χειρουργικό κρεββάτι προκειμένου να ‘’βγεί’’ διάγνωση , όμως όταν αυτό γίνεται , ταυτόχρονα έχουμε και θεραπεία.Ευνόητο είναι οτι ο Ιατρός πρέπει να λάβει λεπτομερώς το ιστορικό της ασθενούς , προκειμένου να μην οδηγηθεί αδίκως η ασθενής στο χειρουργείο,δεδομένου ότι συνήθως τα συμπτώματα είναι ασαφή . Το κυριότερο σύμπτωμα είναι ο πόνος ο οποίος μπορεί να είναι κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως ή κατά την διάρκεια της σεξουαλικής επαφής ή ακόμα και σε καθημερινή βάση στην κοιλιακή χώρα λόγω συμφύσεων ή λόγω διείσδυσης της νόσου στα νευρικά πλέγματα της κοιλιακής χώρας (προχωρημένο στάδιο).
‘Αλλες καταστάσεις οι οποίες θέτουν την υπόνοια ενδομητρίωσης περιλαμβάνουν την υπογονιμότητα , τις αλλαγές στην ψυχολογία της γυναίκας (κατάθλιψη, άγχος, αϋπνία κτλ).
Απαραίτητα πρέπει να εκτελεστεί υπερηχογραφικός έλεγχος, ενώ συμπληρωμάτικα μπορεί να χρειαστεί μαγνητική τομογραφία, βαριούχος υποκλυσμός και η πυελογραφία (όταν υποπτευόμαστε εκτεταμένη νόσο).
Η αιματολογική εξέταση που πρέπει να γίνεται είναι ο βιοχημικός δείκτης CA125 όπου στην ενδομητρίωση είναι αυξημένος.
Εντοπίση της Νόσου
Ωοθηκική
Πρόκειται γιά την πιο συχνή εμφάνιση της νόσου και συνήθως ανακαλύπτεται εύκολα κατά την διάρκεια ενός γυναικολογικού υπερήχου. Στον υπέρηχο παρατηρούνται κύστεις μέσα στις ωοθήκες, οι οποίες λόγω της σύστασης του υγρού παρουσιάζουν μια συγκεκριμένη ηπερηχογραφική εικόνα (σοκολατοειδής κύστη).Η ωοθηκική ενδομητρίωση δεν πονάει παρά μόνο αν συνοδεύεται από εστίες σε άλλες περιοχές όπως π.χ οπισθοπεριτοναϊκά.Η θεραπεία είναι επεμβατική και γίνεται λαπαροσκοπικά αφαίρεση της κύστης με το τοίχωμα της, χωρίς να επηρεαστεί η υπόλοιπη ωοθήκη, ώστε να διατηρηθεί η γονιμότητα.
Περιτοναϊκή
Η διάγνωση αυτής της μορφή της νόσου γίνεται τυχαία κατά την διάρκεια διαγνωστικής λαπαροσκόπησης. Παρουσιάζει εικόνα καφεοειδών ή κόκκινων κηλίδων στην επιφάνεια του περιτοναίου ,στις ωοθήκες,στη μήτρας , στο έντερο ή ακόμα στην ουροδόχο κύστη .
Οπισθoπεριτοναϊκή
Πρόκειται για την πιο σοβαρή μορφή της νόσου:δημιουργούνται σοβαρές ανατομικές διαταραχές και συνοδεύεται από άλγος κατά την διάρκεια της περιόδου , κατά τη σεξουαλική επαφή,την κενώση,την ούρηση αλλά και εν αιθρεία. Αυτή η μορφή ενδομητρίωσης δημιουργεί ογκίδια από ενδομητρικό ιστό τα οποία μπορεί να εντοπίζονται σε περιοχές όπως οι σύνδεσμοι της μήτρας και να επεκτείνονται προς τον κόλπο ή το ορθό, όπου εκεί υπάρχουν νευρικά πλέγματα. Με την πάροδο του χρόνου αυτά τα ογκίδια , αλλάζουν την τοπική ανατομία και προκαλούν συμφύσεις. Η οπισθοπεριτοναϊκή ενδομητρίωση, όταν συναντάται, συνήθως συνοδεύεται από ωοθηκική ή και περιτοναϊκή ενδομητρίωση.Αυτή είναι η εικόνα της γενικευμένης πυελικής ενδομητρίωσης, η οποία είναι από τις βαρύτερες μορφές και αποτελεί τη βασικότερη αιτία χρόνιου άλγους στη γυναίκα και υπογονιμότητας.
Θεραπεία
Υπάρχουν δύο χειρουργικές μέθοδοι : η ανοιχτή επέμβαση με μεγάλη τομή στην κοιλιά και η ενδοσκοπική επέμβαση με ρομποτική ή απλή λαπαροσκόπηση που γίνεται μέσω 3-4 πολύ μικρών οπών στην κοιλιακή χώρα μεγέθους 0,5-1εκ. Η ενδοσκοπική χειρουργική αφαίρεση προτιμάται και να στοχεύει στην καθολική εξαίρεση της νόσου ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι υποτροπές και η γυναίκα να διατηρήσει ή να ανακτήσει τη γονιμότητα της
Η φαρμακευτική αγωγή συμπληρώνει συνήθως τη χειρουργική θεραπεία και στοχέυει στη τεχνητή εμμηνόπαυση και δίνεται συνήθως για έξι μήνες. Η θεραπεία αυτή μειώνει πολύ την περιτοναϊκή ενδομητρίωση αλλά δεν προσφέρει καμία θεραπεία στις ενδομητριωσικές κύστεις ή στους ενδομητριωσικούς όζους.